Joker Psikolojik İnceleme

Bu yazımda izlemesi ve incelemesi bir o kadar keyifli olan Joker filminden bahsetmek istiyorum. Filmin baş karakteri Arthur Fleck diğer adıyla Joker'i Carl G. Jung'un Analitik Psikoloji kuramını temel alarak inceledim. İyi okumalar diliyorum.

Film Ne Anlatıyor?

"Joker" filmi, 2019 yılında vizyona giren bir Amerikan yapımı psikolojik gerilim ve suç filmidir. Todd Phillips tarafından yönetilen ve Joaquin Phoenix'in başrolünü üstlendiği film, Gotham City'de geçen bir karakter çalışmasıdır. Filmin hikayesi, Arthur Fleck adlı bir komedyenin yaşamına odaklanır. Arthur, zorlu bir hayat sürmektedir. Şehirde yaygın olan yolsuzluk, toplumsal huzursuzluk ve yoksullukla boğuşan bir şehirde yaşayan bir kişidir. Arthur aynı zamanda ruhsal sorunlar yaşayan ve toplum tarafından dışlanmış birisidir. Arthur, günlük yaşamında çeşitli travmalar ve hayal kırıklıklarıyla mücadele ederken, yavaş yavaş karanlık bir yolculuğa başlar. Toplum tarafından sürekli olarak hor görülen ve dışlanan Arthur, zamanla kendi gerçek kimliğini keşfeder: Joker.

Joker olarak, Arthur, içindeki öfke ve hırsı serbest bırakır ve Gotham City'de kaos ve şiddetin yayılmasına yol açan bir figüre dönüşür. Arthur'un Joker olarak dönüşümü, aynı zamanda toplumdaki sosyal adaletsizliklere ve çürümüşlüğe karşı bir isyan olarak da yorumlanabilir. Joaquin Phoenix'in muhteşem oyunculuğu ve karakterin derinlikli bir şekilde işlenmesi, filmin başarısına katkıda bulunmuştur.

Psikolojik Çerçevede İnceleme

Analitik Psikoloji

Jung'un analitik psikolojisi, insan psikolojisi ve kişilik gelişimi üzerine geliştirdiği bir psikolojik teoridir. Jung, Sigmund Freud'un öğrencisi ve ardından meslektaşı olmuştur, ancak zamanla fikir ayrılıkları nedeniyle yolları ayrılmıştır. Jung'un analitik psikolojisi, bilinçli ve bilinçdışı arasındaki etkileşime odaklanır. Jung, insanın kişilik yapısını anlamak için bilinçdışının önemini vurgular. Ona göre, bilinçdışı, bireyin farkında olmadığı düşünceler, duygular, anılar ve arketipler gibi iç içe geçmiş unsurların kaynağıdır. Arketipler, kolektif bilinçdışından kaynaklanan evrensel sembolik formlardır ve insan deneyiminde ortak olan temel temaları temsil ederler. Bunlar, mitoloji, din, efsaneler ve rüyalarda kendini gösterir.

Film Analitik Psikoloji kavramlarından içe dönüklük, gölge ve kimlik bütünlüğü bağlamında değerlendirilmiştir.

İçe dönüklük: Analitik psikoloji kuramında Carl Jung tarafından ortaya atılan bir kavramdır. İçe dönük bireyler genellikle dış dünyaya karşı içe kapanık, içsel düşüncelere ve duygulara yönelik bir odaklanmaya sahiptirler. İçe dönük kişilerin özelliğine bakıldığında, insanlara ve nesnelere karşı güvensizdirler, harekete geçmek yerine düşünmeyi tercih ederler. Filmde Arthur Fleck, dış dünyaya karşı içe dönük bir kişiliğe sahiptir. Kendisiyle baş başa kalmaktan hoşlanır, yalnızlığı tercih eder ve sosyal etkileşimlerde genellikle çekingen ve geri çekilmiş bir tavır sergiler. Sosyal becerilerinin çok gelişmemiş olmasından kaynaklı ilişki kurma noktasında da zorluklar yaşadığına şahit oluruz. Film boyunca Arthur'un genellikle kendi düşüncelerine ve içsel dünyasına odaklandığını görürüz. Bunun yanı sıra film boyunca derin bir içsel çatışma ve analiz sürecine de girer. Kendi hayatını, travmalarını ve toplumla olan ilişkisini sorgular. Bu içsel düşünme süreci, onun dönüşümünün temelini oluşturur. Jung’un kuramına göre içe dönük bireyler genellikle içsel dünyalarında zengin bir hayal gücüne ve duygusal derinliğe sahiptirler. Arthur Fleck'in karakteri, içsel dünyasında büyük bir acı ve karanlıkla doludur. Film boyunca, onun hayal gücünün bir ürünü olarak Joker olarak bilinen karanlık ve şiddet içeren yanı da ortaya çıkar.

Gölge: Analitik psikoloji kuramında Carl Jung, "gölge" kavramını kullanarak, insanın bilinçdışında bastırdığı, kabul etmek istemediği ve toplumsal olarak uygun görmediği yönleri ifade eder. Gölgeyi Freud’un id kavramına benzetmek mümkündür. Jung gölgeden “aşağılık kişilik” olarak bahsetmektedir. Gölge ifade ettiği anlam itibariyle kişiliğin, birey istemese de onu takip eden ve hiçbir şekilde kaçınılamayan, ortadan kaldırılamayan fakat bastırarak ortadan kaldırılmaya çalışılan bir yönüdür. Analitik psikolojide, gölgeyle yüzleşme ve entegrasyon süreci, kişinin psikolojik bütünlüğünü sağlaması açısından önemlidir. Arthur Fleck'in karakteri, gölgeyle yüzleşerek ve onu kabul ederek Joker'e dönüşür. Bu dönüşüm süreci, gölgenin Arthur'un kişilik yapısına entegre olmasını temsil eder. Aynı zamanda Arthur Fleck, içindeki şiddet eğilimleri ve karanlık yönlerle mücadele eder. Joker olarak bilinen karakter, onun içsel dünyasında ve bilinçdışında yer alan gölge tarafını temsil eder. Joker, şiddetli ve tehlikeli bir kişilik olarak ortaya çıkar ve Arthur'un bastırdığı duygusal ve düşünsel yönleri içinde barındırır. Bu bağlamda Joker’in Arthur’un içsel dünyasındaki gücü açığa çıkartarak bir dışavurum sergilediği söylenebilir.

Kimlik bütünlüğü: Analitik psikoloji kuramında kişinin bireysel kimliğini oluşturmasını ve bir bütün olarak kabul etmesini ifade eder. Arthur Fleck, film boyunca kimlik arayışı içindedir. Kendini toplumda kabul görmeyen, dışlanmış ve değersiz hisseder. Arthur kişilik olarak kırılgan bir benlik yapısına sahiptir. Kendini değersiz hissetme, düşük benlik saygısı ve içsel çatışmalar, onun benlik bütünlüğünü zayıflatan faktörlerdir. Bu nedenle, kimliğini bulma ve kabul edilme arayışı onun karakterinin merkezinde yer alır. Kimlik bütünlüğü, Arthur'un bu arayışının bir parçasıdır. Arthur Fleck'in kimlik bütünlüğü sürecinde, Joker karakteri önemli bir rol oynar. Arthur, Joker olarak kendini kabul ettirmeye çalışır ve toplum tarafından tanınmayı arzular. Joker, Arthur'un içsel dünyasında bir kimlik formu olarak ortaya çıkar ve onun benlik bütünlüğü arayışında bir adımdır.

Kişilik Bozuklukları

Arthur'un hastalığı film boyunca belirsiz kalsa da, film boyunca Joker'in semptomlarına ve zihinsel durumuna göz atarsak bazı sonuçlara varabiliriz. Terapi seansları sırasında Arthur şikayetlerini yalnızlık, izolasyon ve 'sürekli olumsuz düşünceler' olarak tanımlıyor. Defterindeki bir girişte "akıl hastalığına sahip olmanın en kötü yanı, insanların sizden değilmiş gibi davranmanızı beklemesidir" diyor. Karakterin uzun süre terapi seanslarına katıldığını ve kendisine çeşitli Psikiyatrik ilaçlar verildiğini biliyoruz.

Genel olarak, Arthur, belirli kişilik özelliklerinin, yani narsisizm (herhangi bir şekilde ilgiye can attığı için) ve psikopati (kurbanları için hiçbir empati göstermediği için) özelliklerinin karmaşık bir karışımına sahiptir. Karakterin psikolojik bozukluğunun başlıca belirtileri, kontrol edilemeyen gülmeler, halüsinasyonlar, sanrılı düşünceler, ağlama, aynı anda hem üzgün hem de mutlu olmadır. Örneğin “Ben keşfedilmemiş bir komedi dehasıyım” diyerek komedyen olduğuna ikna olurken komedyen değildir. Bu örnek, Joker'in diğer psikotik bozukluklardan bağımsız olarak var olan sanrılı fikirlerin ve inançların ısrarı ile karakterize sanrılı bir bozukluğa sahip olduğunu göstermektedir . Kontrol edilemeyen gülme ve ağlama olayları, psödobulber etkisinin (PBA) belirtileridir. Ayrıca bazı sahnelerde Joker'in aynı anda hem ağlayıp hem de gülmesi bipolar bozukluğun olabileceğini gösteriyor. Bipolar bozukluğu olan kişiler önce aşırı mutlu sonra çok üzgün hissedebilir ve bu anlar arasında kendilerini normal hissederler. Joker, tüm bu semptomları gösteriyor, bu da birden fazla psikolojik rahatsızlığı olabileceği anlamına geliyor. Ancak Arthur'un sergilediği psikopatoloji belirsizdir ve tam teşhis için DSM-5 ölçütlerinin tamamını karşılaması gerekir. Bu noktada yalnızca narsistik kişilik bozukluğu için kriterleri karşıladığını söyleyebiliriz.

"Joker", çarpıcı atmosferi, sert tonu ve toplumsal konulara eleştirel yaklaşımıyla dikkat çekmiş ve izleyiciler arasında büyük bir etki yaratmıştır. Film, günümüzde bile tartışılan ve üzerine konuşulan bir yapıt olarak önemini korumaktadır. Türe ilgisi olan herkese tavsiye ederim.