Mevlâna ve Rûmi Terapi

Bu yazımda sizlere üniversite son sınıfta yazmış olduğum bir makaleyi paylaşmak istiyorum. Yazmış olduğum makalenin konusu Pozitif Psikoterapi ve Mevlana olmasına karşın ben şimdilik Mevlana ve Rumi Terapi ile ilgili kısmını aktarmak istedim. Mevlana ve onun öğretilerinin tüm psikoloji camiası ve ekollerinde sık sık dile getirildiğini, özellikle yurtdışında derslerde okutulduğu bilinen bir gerçek. Durum böyleyken bizimde onu daha iyi tanımamız ve psikolojiye olan yaklaşımını bilmemizin faydalı olacağı görüşündeyim. İlerleyen zamanlarda makalenin tam halini de siz değerli okurlarımla paylaşacağım. Şimdilik keyifli okumalar diliyorum.

Mevlana'nın Öğretileri ve Psikoloji: Manevi Yolculukta Ruh Sağlığı

Mevlana Celaleddin Rumi, 13. yüzyılda yaşamış büyük bir İslam alimi, düşünürü ve şairdir. Onun öğretileri sadece dini değil, aynı zamanda psikolojiyi de derinlemesine etkileyen bir derinliğe sahiptir. Mevlana'nın manevi öğretileri, modern psikolojinin temel kavramlarıyla paralellikler gösterir ve insanların içsel dünyasını anlama, kabul etme ve iyileştirme konusunda bize ilham verir. Bu paralellikler, insanın içsel yolculuğunda ruhsal sağlığı koruma ve geliştirme konusundaki evrensel ilkeleri yansıtır. Mevlana'nın eserleri, geçmişten günümüze insanların manevi arayışlarına rehberlik etmeye devam ediyor ve psikoloji alanında da derin bir anlam taşıyor.

Mevlâna ve İnsan

Tasavvufa göre insan kavramı kâmil olarak nitelendirilmiştir. İnsân-ı kâmil Allah’ın tüm isimlerini bilen tek varlıktır. Maddî ve manevî bütün kemâl mertebelerini içine almaktadır. İnsân-ı kâmil Hakîkat-i Muhammediyye’dir. Varlığın amacıdır (Çelik, 2010). Mevlana’da insanı mükemmel olarak tanımlamakta, insana iyi ve kötü sıfatlarını ayırarak yaklaşmaktadır (Tarhan, 2012). Bununla birlikte her insanın içinde gizli bir benlik olduğunu ve bunun gerçek benlik olduğunu söyler, Mesnevi’de şu şekilde ifade eder: “Sen onun mutlaka var olduğunu, varlığının vacip bulunduğunu bilmezsin ama sonunda yine dersin ki hakikaten varlığı vacipmiş. O hakikatte sensin, fakat sonunda hakiki varlığı anlayıp terk edeceğin bu mevhum senliğin o değildir. Senin senliğinde başka bir sen gizlidir (Mesnevi, c.6, b.3770-5).

Mevlâna ve Rûmi Terapi

Psikoterapide halk terapisi olarak adlandırılan bir teknik vardır. Bu teknikte hikâyeler üzerinden bireyin farkındalığı artırılarak bakış açısı değiştirilmeye çalışılır. Günümüzde hikâyeler kullanılan ve bilimsel geçerliliği olan bu tekniğe bibliyoterapi adı verilmektedir (Tarhan, 2012, s.45). Bibliyoterapi, kişinin tıbbi terapötik ve psikiyatrik amaçlar ve problemlerin çözümünde yol göstermesi için seçilen yazılı materyalleri okuması olarak tanımlanmaktadır.

Thebes’in kütüphane duvarında “Ruhun Şifa Yeri” olarak yazılmasından beri bilinen bir terapötik yöntemdir (Karaköse, 2013). Mesnevi’nin bazı ciltlerinde “Ruhlara şifadır, sevgilileri sevgilisine, hastaları çaresine kavuşturur” ibaresi yer almaktadır. Mevlâna devamında şöyle söyler: “Haydi iyileşmez hastalıklar için sala. Bizim ilacımız hastalar için birebirdir. Biz iş ve söz hekimleriyiz” (Özdengül, 2005). Mevlana’nın Ruhlara şifadır cümlesi ile mesnevinin insanlarda ruhsal onarımı sağlamak amacıyla kullanıldığı düşünülmektedir (Tarhan, 2012, s.45).

Hz. Mevlana’nın eserlerinin anlatımında metafor kullandığı görülmektedir. Metafor için yapılan tanımlardan birisi Mesnevi’de görülmektedir: “Gerçi oğul, o manadır, bunlar suret, fakat anlayışa yaklaştırmak için lazım bu. Kederi dikene benzetirler, dikenin kendisi değildir, bu benzetiş, ancak uyandırmak, anlatmak içindir. Katı gönüle taş derler. Gönlün taşla münasebeti yoktur, fakat bir örnektir verirler işte. Düşünce de onun tıpkısı olmaz. Fakat “öyle değildir” deme de ayıbı benzetişe, anlatışa ver” (Lapsekili, 2014).

Mesnevi’de anlatılan öykülerin birtakım işlevleri vardır: Öncelikle ayna görevi görürler, kişiye yaşadığı olay ile ilgili farkındalık kazanmasına yardımcı olur. Bir diğer işlevi ise model olma fonksiyonudur. Birey hikâyeler üzerinden sosyal normlara ilişkin bakış açısı kazanmaktadır. Hikâyelerinde özgüven arttırıcı, önyargıları kaldıran, çarpık düşünceleri düzelten örneklere yer veren Mevlâna kıssadan hisse anlayışını halk terapisi gibi kullanmaktadır (Tarhan, 2012, s.46-49).

Modern Psikoloji ve Mevlana Öğretileri Arasındaki Paralellikler

1. Aşk ve İçsel Bütünlük: Mevlana, aşkı ve içsel bütünlüğü vurgulayan önemli bir düşünürdür. Modern psikoloji de bize, kendini kabul etmenin, içsel çatışmaları çözmenin ve kişisel bütünlüğü sağlamanın ruh sağlığı için ne kadar önemli olduğunu anlatır. Mevlana'nın "Sen kendini ara, kendindeki cevapları bul" sözü, kişinin iç dünyasını keşfetme ve anlama sürecine atıfta bulunur.

2. Hoşgörü ve Empati: Mevlana, insanlar arasında hoşgörü ve empati kurmanın önemini vurgular. Empati, modern psikolojide de önemli bir rol oynar. Başkalarının duygusal deneyimlerini anlama yeteneği, sağlıklı ilişkiler kurmamıza ve duygusal zekamızı geliştirmemize yardımcı olur.

3. Kabul ve Değişim: Mevlana, "Susmak, her sözü dinlemektir. Her ne olursa olsun, gel, gel, her ne olursan ol yine gel" sözüyle kabul ve değişimi vurgular. Bu, modern psikolojide kabullenme ve değişime açıklık kavramlarıyla örtüşür. Olumsuz duyguları reddetmek yerine, onları kabul etmek ve anlamaya çalışmak, duygusal iyilik halini artırabilir.

4. Sevgi ve Bağlılık: Mevlana'nın "Sen aşkı seçersen, dünya senin ayaklarına gelecektir" sözü, sevginin ve bağlılığın gücünü yansıtır. Modern psikoloji de, sağlıklı ilişkilerin ve mutluluğun temelinde sevgi ve bağlılığın yattığını söyler.
   

Mevlana öğretileri bugünün modern psikolojisine bile ışık tutmakta. Bizlerin görevi ise bu mirasa sahip çıkıp gelecek nesillere aktarmak görevimiz olmalıdır.

KAYNAKÇA

• Çelik, İ. (2010), Tasavvufî Düşüncede İnsân-I Kâmil, İstanbul: Kaknüs Yayınları

• Karaköse Ş. & Karaköse R. (2013), Mevlâna ve ruhsal terapiler, İstanbul: Yedievren yayıncılık.

• Mevlâna (1990), Mesnevi, (çev. Veled Çelebi İzbudak, göz. geç. Abdülbaki Gölpınarlı), İstanbul: M.E.B. Yayınları.

• Mevlâna (2015), Mesnevî-i Ma‘nevî, (çev. Prof. Dr. Derya Örs - Prof. Dr. Hicabi Kırlangıç), İstanbul: Türkiye yazma eserler kurumu başkanlığı yayınları: 55.

• Tarhan N (2012) Mesnevi Terapi. İstanbul: Timaş Yayınevi, s.1-12, 214.